ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ
Ι. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΥΠΝΟΣ
Ο ύπνος είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από:
1)
στερεότυπη
στάση
2)
ελάχιστες
κινήσεις
3)ελαττωμένη αποκρισιμότητα στα ερεθίσματα
4} αναστρεψιμότητα
και
5) ειδικά επεισόδια ειδικά για το είδος, αναφορικά με το πότε συμβαίνουν και τη διάρκεια τους.
Οι άνθρωποι κοιμούνται σε ύπτια θέση με τα μάτια τους κλειστά, αλλά μερικά θηλαστικά κοιμούνται με τα μάτια τους ανοικτά (π.χ. βόδι), μερικά ενώ στέκονται (π.χ, άλογα, ελέφαντες) και μερικά άλλα ενώ κρέμονται από τα πόδια τους (π.χ. παπαγάλοι). Η ακινησία της κατάστασης ύπνου είναι σχετική; τα ψάρια κολυμπούν στο χώρο, τα θηλαστικά κινούνται περιοδικά κατά τη διάρκεια του ύπνου και στις διαταραχές ύπνου των ανθρώπων, ο ύπνος μπορεί να επέρχεται ενώ το άτομο βαδίζει ή ομιλεί. Η αποκρισιμότητα σε ενδογενή και εξωγενή ερεθίσματα ελαττώνεται αλλά δεν εκλείπει. Επίσης, η κατάσταση αυτή είναι αναστρέψιμη. Η αποκρισιμότητα σε ερεθίσματα και η αναστρεψιμότητα είναι δύο χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν σαφώς τον ύπνο από τον θάνατο, το κώμα και τη νάρκωση.
Το τυπικό συνολικό χρονικό διάστημα της διάρκειας ύπνου στο 24 ωρο, ποικίλει κατά 10 φορές μεταξύ των ειδών, από περίπου 2 ώρες στην καμηλοπάρδαλη ως 20 ώρες στη μικρή καφετιά νυκτερίδα, ενώ στους ανθρώπους διαρκεί περίπου 8 ώρες. Ο ύπνος φυσιολογικά επέρχεται κατά τις νυχτερινές ώρες στους ανθρώπους και σε πολλά άλλα θηλαστικά, αλλά σε μερικά θηλαστικά επέρχεται κατά την περίοδο του φωτός (π.χ. τρωκτικά). Υπάρχουν δύο καταστάσεις ύπνου: ο NREM ύπνος (χωρίς ταχείες οφθαλμικές κινήσεις) και ο REM ύπνος (ταχείες οφθαλμικές κινήσεις), (Βλέπε το Σχήμα που ακολουθεί),
ΑΛΛΗΛΟΔΙΑΔΟΧΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΑΔΙΩΝ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΜΙΑΣ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΗΣ ΝΥΚΤΑΣ
Αυτό το σχήμα απεικονίζει τη διαδοχική επέλευση του ύπνου REM, του ύπνουNREM και των τεσσάρων επιμέρους σταδίων του NREM ύπνου, κατά τη διάρκεια ύπνου μιας ολόκληρης νύκτας. Ο χρόνος του NREM ύπνου σημαίνεται με τις κουκίδες και ο χρόνος του REM ύπνου με το συμπαγές μαύρο. Φυσιολογικά ο NREM ύπνος συμβαίνει πάντα πρώτος στο ξεκίνημα της νύκτας. Ο πρώτος κύκλος του ύπνου αρχίζει με την έναρξη του ύπνου και τελειώνει με το τέλος της πρώτης περιόδου REM. Συνεπώς, η κυκλική εναλλαγή του ύπνου NREM και REM συνιστά το βασικό υπνικό κύκλο. Η μέση περιοδικότητα αυτού του κύκλου είναι 90 λεπτά. Οι μετέπειτα κύκλοι τείνουν να είμαι λίγο βραχύτεροι. Όπως μπορείτε να δείτε, τα Στάδια 3 και 4 κυριαρχούν κατά ίο πρώτο μέρος της νύκτας, αλλά απουσιάζουν τελείως κατά τους τελευταίους κύκλους. Προς το τέλος της νύκτας, μπορεί να διακόπτουν τον ύπνο πολύ μικρές περίοδοι εγρήγορσης.
Α. Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ
Ο ύπνος NREM έναντι του ύπνου REM
Ύπνος ΝRΕΜ. Το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ) του ύπνου ΝRΕΜ χαρακτηρίζεται από επιβράδυνση της συχνότητας και αύξηση του δυναμικού συγκριτικά με το χαμηλό δυναμικό (10-30 microvolts) και την ταχεία συχνότητα (16-25 Hz) της πλήρους εγρήγορσης. Η εγρήγορση κατά την ηρεμία, με τα μάτια κλειστά, συνοδεύεται από κύματα α συχνότητας 8-12 Hz και δυναμικού 20-40 microvolts στο ΗΕΓ, που επιβραδύνονται και μειώνονται κατά τον ύπνο. 'Οταν ο ουδός αφύπνισης είναι πολύ υψηλός (δηλαδή, όταν είναι πιο δύσκολο να ξυπνήσετε κάποιον), το ΗΕΓ του ύπνου NREM αποτελείται από κύματα 0,5-2 Hz των 75 microvolts και μεγαλύτερα, που γι' αυτό ονομάζεται ύπνος βραδέων κυμάτων. Το ηλεκτροοφθαλμογράφημα (ΗΟΓ) δείχνει ταχείες οφθαλμικές κινήσεις κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης. Αυτές μεταπίπτουν σε βραδείες οφθαλμικές κινήσεις κατά τη μετάβαση προς τον NREM ύπνο όπως και κατά τη διάρκεια του ύπνου βραδέων κυμάτων. Το ηλεκτρομυογράφημα(ΗΜΓ), μεγάλου εύρους κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης, προοδευτικά ελαττώνεται κατά τη διάρκεια του ύπνου NREM, παρ' ότι αλλαγή στάσης του σώματος και μερικές κινήσεις συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του NREM.
Ύπνος REM. Σε μεγάλη αντίθεση με τον ύπνο NREM, το ΗΕΓ του ύπνου REM επιστρέφει προς τα χαμηλού δυναμικού, μεικτής συχνότητας κύματα που παρατηρούνται κατά τη διάρκεια του ελαφρού ύπνου. Το ΗΜΓ μειώνεται στο χαμηλότερο επίπεδο που σημειώνεται κατά τη διάρκεια της νύκτας. Στην πραγματικότητα, υπάρχει παράλυση των περισσοτέρων μειζόνων μυϊκών ομάδων που υπόκεινται σε εκούσιο έλεγχο, μέσω μιας διεργασίας μετασυναπτικής αναστολής του κινητικού νευρώνα στο εγκεφαλικό στέλεχος και στο νωτιαίο μυελό. Το ΗΟΓ δείχνει ριπές ταχειών οφθαλμικών κινήσεων, από τις οποίες πήρε το όνομα του αυτό το στάδιο ύπνου.
Ο
ύπνος REM
χαρακτηρίζεται
από τονικά και
φασικά χαρακτηριστικά.
Τα τονικά
χαρακτηριστικά
του REM περιλαμβάνουν
την επιμένουσα,
καθ' όλη του τη
διάρκεια, πλήρη
κατάργηση
του μυϊκού
τόνου και το
αποσυγχρονισμένο
ΗΕΓ. Τα φασικά
χαρακτηριστικά
του REM ύπνου είναι
διαλείποντα,
όπως οι οφθαλμικές
κινήσεις του REM, που
συμβαίνουν
κατά ριπάς, μετά
από
τις
οποίες
ακολουθούν
περίοδοι
ακινησίας των
οφθαλμών. Συζευγμένες
με τις ριπές
των οφθαλμικών
κινήσεων είναι οι
φασικές
μυϊκές
συσπάσεις, που
χαρακτηριστικά
περιλαμβάνουν
περιφερικούς
μυς, που
καλύπτουν τη μυϊκή
ατονία.
Β. ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΦΥΠΝΙΣΗΣ
Ο ύπνος αποτελεί μια ενεργά ρυθμιζόμενη και με υψηλή οργάνωση βιολογική δραστηριότητα. Η ρύθμιση του βασίζεται σε μία, δύο ή και στις τρεις παρακάτω υποθετικές διεργασίες:
1) μια ομοιοστατική διεργασία που καθορίζεται από το ποσό του προηγούμενου ύπνου και εγρήγορσης,
2) μια κιρκαδιανή διεργασία που οργανώνει τις εναλλαγές μεταξύ ύπνου και εγρήγορσης κατά την περίοδο των 24 ωρών, και
3) μια ουλτραδιανή διεργασία (κατά τη διάρκεια του ύπνου), που ελέγχει την εναλλαγή μεταξύ των δύο καταστάσεων ύπνου, δηλαδή του ύπνου NREM και του ύπνου REM,
Οι ομοιοστατικές και κιρκαδιανές διεργασίες θεωρούνται ανεξάρτητες, αν και αλληλεπιδρώσες, ενώ τα δεδομένα συνηγορούν υπέρ του ότι η ρύθμιση του REM και NREM ύπνου είναι αλληλεξαρτώμενες. Η νευροβιολογία της κιρκαδιανής διεργασίας έχει περιγραφεί καλύτερα απ1 ότι η ομοιοστατική ή η ουλτραδιανή διεργασία ή η αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των διεργασιών, καμιά από τις οποίες δεν είναι επαρκώς γνωστή.
Γ. ΟΙ ΣΥΝΕΠΕ1ΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΤΑΡΑΓΜΕΝΟΥ ΥΠΝΟΥ
Οι συνέπειες των αλλαγών στη συνέχεια του ύπνου και στον συνολικό χρόνο του ύπνου γίνονται σαφείς, ενώ οι μεταβολές των σταδίων του ύπνου, όχι Όσον αφορά στα στάδια του ύπνου, η κλινική σημασία των μεταβολών των βραδέων κυμάτων δεν είναι σαφής. Η δραστηριότητα βραδέων κυμάτων συχνά ερμηνεύεται ότι υποδεικνύει το "βάθος" του ύπνου. Αν το "βάθος" σημαίνει ευκολία αφυπνίσεως, τότε ο ύπνος αυξημένων βραδέων κυμάτων στα παιδιά και η εξαφάνιση του ύπνου βραδέων κυμάτων στους ηλικιωμένους συμφωνεί με αυτήν την άποψη. Ο NREM ύπνος είναι επίσης μια περίοδος κατά την οποία διάφορες λειτουργίες είναι εξαιρετικά ηυξημένες, για παράδειγμα, η έκκριση της αυξητικής ορμόνης.
Οι βενζοδιαζεπίνες καταστέλλουν τον ύπνο βραδέων κυμάτων, ενώ ανυψώνουν τον ουδό αφύπνισης. Το αλκοόλ αυξάνει τόσο τη δραστηριότητα βραδέων κυμάτων όσο και τον ουδό αφύπνισης (παρ' ότι τα μη βενζοδιαζεπινικά υπνωτικά γενικά δεν επηρεάζουν σημαντικά την αρχιτεκτονική του ύπνου). Αν, όμως, "βάθος" σημαίνει την απουσία κινητικής δραστηριότητας, τότε ο REM ύπνος είναι "βαθύτερος" από τον NREM. Παρομοίως, οι επιπτώσεις της καταστολής του REM δεν είναι γνωστές. Σε ασθενείς με πρωτοπαθή κατάθλιψη, η καταστολή του REM σχετίζεται με βελτίωση της διάθεσης. Σε υγιή άτομα, η μόνη εμφανής επίπτωση της καταστολής του REM είναι η υπερακόντιση REM (REM rebound).
Η αύξηση του συνολικού χρόνου και της συνέχειας του ύπνου, έχουν τεκμηριωμένη επίδραση σε πολλές πλευρές της καθημερινής λειτουγικότητας. Η μείωση του χρόνου του ύπνου κάτω από το δεδομένο επίπεδο που χρειάζεται ένα άτομο σε ένα 24ωρο, που ίσως είναι γενετικά προκαθορισμένο και κατά μέσο όρο περί τις 8 ώρες, οδηγεί σε ελαττωμένη εγρήγορση κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η μειωμένη εγρήγορση (ή αυξημένη υπνηλία) εκδηλώνεται με ελλείμματα προσοχής, δυσκολία μνημονικής ανάκλησης και αυξημένο κίνδυνο αυτοκινητιστικών δυστυχημάτων. Τόσο σε εργαστηριακές όσο και σε επιδημιολογικές μελέτες έχουν επιβεβαιωθεί τέτοιες επιδράσεις. Σε έναν αριθμό υποομάδων του πληθυσμού, αναφέρονται ελαττωμένη διάρκεια ύπνου και αυξημένη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Νεαρά άτομα (έφηβοι και νεαροί ενήλικες) τα οποία αναφέρουν μέση διάρκεια ύπνου 7 ωρών κατά τη διάρκεια του 24ώρου, σε εργαστηριακές μελέτες, εκδηλώνουν αυξημένη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας στο Multiple Sleep Latency Test(MSLT), το οποίο είναι μια τυποποιημένη μέθοδος μέτρησης της φυσιολογικής υπνηλίας των ανθρώπων. Τα άτομα με κυλιόμενο ή νυκτερινό ωράριο εργασίας, αναφέρουν επίσης μικρή διάρκεια ύπνου, περίπου 6 ώρες το 24ωρο κατά μέσο όρο και παρουσιάζουν ηυξημένη συχνότητα βιομηχανικών και αυτοκινητιστικών δυστυχημάτων.
Παρομοίως, έχουν τεκμηριωθεί οι επιπτώσεις της διακοπής της συνέχειας του ύπνου. Σε εργαστηριακές μελέτες, στις οποίες ο ύπνος υγιών ατόμων κατακερματίζεται πειραματικά μέσω ακουστικών ερεθισμάτων, προκλήθηκε αυξημένη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, καθώς και ελάττωση της προσοχής και της ψυχοκινητικής ικανότητας εκτέλεσης πράξεων. Ασθενείς, των οποίων ο ύπνος κατακερματίζεται λόγω πρωτοπαθών διαταραχών ύπνου όπως άπνοιες ή περιοδικές κινήσεις των ποδιών, εμφανίζουν υπνηλία στη μέτρηση με το MSLT. Η επιτυχής αντιμετώπιση των πρωτοπαθών διαταραχών ύπνου αποκαθιστά τη συνέχεια του ύπνου και την καλή εγρήγορση κατά τη διάρκεια της ημέρας, σε αυτούς τους ασθενείς. Οι ηλικιωμένοι αποτελούν μια υποομάδα του πληθυσμού που εμφανίζει κατακερματισμένο ύπνο και αυξημένη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΥΠΝΟΥ
0 ι ασθενείς με διαταραχές ύπνου παρουσιάζονται σε κάποιον υπεύθυνο για παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας παραπονούμενοι είτε ότι κοιμούνται πάρα πολύ (υπερυπνία) είτε ότι κοιμούνται πολύ λίγο (αϋπνία). Τα παρακάτω είναι μια επισκόπηση των συχνότερων διαταραχών ύπνου και μια προσέγγιση στην αντιμετώπιση τους. Ο ιατρός πρέπει να είναι ενήμερος όλων των τοπικών κανονισμών που αφορούν στην σχέση οδήγησης και υπνηλίας.
Α. Ο ΑΣΘΕΝΗΣ ΠΟΥ ΚΟΙΜΑΤΑΙ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ
1. Διαφορική Διάγνωση
Υπερβολική υπνηλία απαντάται συχνότερα σε ασθενείς με:
-
Άπνοια
ύπνου
-
Ναρκοληψία
-
Ανεπαρκή
ύπνο
Οι ασθενείς με
υπερβολική
υπνηλία
παραπονούνται
συχνά για μειωμένη
μνημονική
ικανότητα και
έλλειψη
συγκέντρωσης.
Έχουν κακή
απόδοση στην
εργασία τους
και ίσως
αντιμετωπίζουν
προβλήματα
κατά την
οδήγηση ενός
οχήματος.
2. Διαγνωστικά Σημεία
Η υπνική άπνοια, δηλαδή, η επαναλαμβανόμενη παύση της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου, υποδηλώνεται από:
-
Δυνατό
ροχαλητό
-
Παρατηρούμενη
παύοη της
αναπνοής
-
Παχυσαρκία
ή μικρή κάτω
γνάθο
-
Υπνηλία
που δεν
διορθώνεται με
ύπνους μικρής
διάρκειας
Παρ' ότι ο
τυπικός
ασθενής είναι
παχύσαρκος
μεσήλικας
άνδρας, αυτή η διαταραχή είναι επίσης πολύ συχνή στις γυναίκες και εμφανίζεται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, Συχνά συνυπάρχει αρτηριακή υπέρταση.
Η ναρκοληψία. μια χρόνια νευρολογική διαταραχή, υποδηλώνεται από:
-
Έναρξη
στην εφηβική
ηλικία
-
Προσβολές
υπνηλίας
-Συνοδά συμπτώματα όπως καταπληξία, υπναγωγικές ψευδαισθήσεις και υπνική παράλυση
-
Βελτιωμένη
εγρήγορση για 1-2
ώρες μετά από
ύπνους μικρής
διάρκειας
Ο τυπικός ασθενής είναι έφηβος, παρ' όλο που η διάγνωση μπορεί συνήθως να καθυστερήσει επί πολλά έτη. Πρόκειται για εφ' όρου ζωής κατάσταση. Η καταπληξία, δηλαδή η αιφνίδια απώλεια του μυϊκού τόνου κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης, συνήθως συμβαίνει ως αντίδραση σε έντονα συναισθήματα (συχνότερα σε γέλιο). Η εμφάνιση υπναγωγικών ψευδαισθήσεων μπορεί να συναχθεί από την εμφάνιση έντονων ονείρων κατά την έναρξη, του ύπνου ή ακόμα και όταν κάποιος είναι ακόμα ξύπνιος.
Ο ανεπαρκής ύπνος, μια συχνά παραβλεπόμενη αιτία υπνηλίας, υποδηλώνεται από:
-
Κακή
υγιεινή ύπνου
-
Κατάκλιση
πολύ αργά και
έγερση πολύ
νωρίς
-
Υπνηλία
που
χαρακτηριστικά
βελτιώνεται τα
Σαββατοκύριακα
ή στις
διακοπές
-Υπνηλία που εμφανίζεται ως συνέπεια οποιασδήποτε διαταραχής που προκαλεί σοβαρή αϋπνία
Ο τυπικός πάσχων είναι άτομο που περνά μεγάλο μέρος του 24ώρου στο χώρο εργασίας του ή στο σπίτι. Συχνά, για να μείνει ξύπνιος, καταναλώνει μεγάλες ποσότητες καφεΐνης. 'Όταν το άτομο μπορεί να κοιμηθεί αρκετά, η υπνηλία υποχωρεί τελείως.
3. Αντιμετώπιση
Υπνική άπνοια
-
Συνήθως
απαιτείται
μελέτη ύπνου
για την
επιβεβαίωση
της
παρουσίας και
της
σοβαρότητας
της άπνοιας
-
Απώλεια
βάρους και
αποφυγή αλκοόλ
είναι χρήσιμα
μέτρα
-
Η ΟΡΑΡ
είναι η αγωγή
πρώτης εκλογής
-Σε επιλεγμένους ασθενείς μπορεί να είναι χρήσιμη η τοποθέτηση συσκευών στο στόμα και η εγχείρηση
Ναρκοληψία
-
Συνήθως
απαιτείται
εκτίμηση από
ειδικό για την
επιβεβαίωση
της
διάγνωσης
-
Προαιρετικοί
ύπνοι μικρής
διάρκειας
συχνά βοηθούν
-Συνήθως απαιτούνται διεγερτικά φάρμακα για την καταπολέμηση της υπνηλίας
-
Για
άλλα
συμπτώματα, τα
αντικαταθλιπτικά
φάρμακα είναι
συχνά
χρήσιμα
Ανεπαρκής ύπνος
-
Η υγιεινή
ύπνου είναι ο
ακρογωνιαίος
λίθος της
θεραπευτικής
αγωγής
-
Αν ο
ανεπαρκής
ύπνος
προκαλείται
από άλλη
κατάσταση [για
παράδειγμα,
από το σύνδρομο
ανήσυχων
ποδιών (restless
legs
syndrome)
ή από κατάθλιψη],
το πρώτο βήμα
είναι η
αντιμετώπιση
της
πρωτοπαθούς
κατάστασης
Β. Ο ΑΣΘΕΝΗΣ ΠΟΥ ΚΟΙΜΑΤΑΙ ΠΟΛΥ ΛΙΓΟ
1. Διαφορική Διάγνωση
Η αϋπνία, δηλαδή, η δυσκολία να κοιμηθεί κανείς ή να παραμείνει κοιμισμένος, είναι σύμπτωμα πολλών καταστάσεων συμπεριλαμβανομένων:
-
Ψυχιατρικών
διαταραχών
-
Ψυχολογικών
διαταραχών
-
Κινητικών
διαταραχών
-
Κατάχρησης
φαρμάκων ή
ανεπιθύμητων
ενεργειών
-
Παθολογικών
καταστάσεων
-
Διαταραχών
του
κιρκαδιανού
ρυθμού
-
Πρωτοπαθούς
αϋπνίας
Το κλειδί στην αντιμετώπιση είναι η ακριβής διάγνωση της κατάστασης που προκαλεί τα συμπτώματα της αϋπνίας, πολλά από τα οποία συνδέονται συχνά με άλλα συμπτώματα.
2. Διαγνωστικά Σημεία
Ψυχιατρικές διαταραχές ή χορήγηση φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία τους συνοδεύονται συχνά από αϋπνία. Στις συχνότερες επιπτώσεις τους περιλαμβάνονται:
-
Μη
φυσιολογική
διάθεση
-
Άγχος
Ο τυπικός ασθενής είναι άτομο με οποιαδήποτε μείζονα ψυχική διαταραχή. Πολλές από τις ψυχιατρικές διαταραχές ή ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση τους μπορεί να προκαλέσουν αϋπνία. Ο ασθενής συχνά ισχυρίζεται ότι αν θεραπευόταν μόνο η αϋπνία του, τότε τα ψυχιατρικά συμπτώματα του θα υποχωρούσαν. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν έλλειψη ύπνου ή σύνδρομο ανήσυχων ποδιών.
Οι διαταραχές συμπεριφοράς προκαλούν αϋπνία όταν ο ασθενής έχει αποκτήσει ή "μάθει" συμπεριφορές που διαιωνίζουν την έλλειψη ύπνου, όπως:
-Δεν μπορεί να απαλλαχθεί από διάφορες σκέψεις όταν ξαπλώνει στο κρεββάτι
-
Σκέπτεται
ότι δεν θα
μπορέσει να
κοιμηθεί όταν
ξαπλώνει στο
κρεββάτι
και κατά τη
διάρκεια της
νύκτας
-
Κοιμάται
καλύτερα σε
μέρη άλλα εκτός
του
υπνοδωματίου
του
Ο
τυπικός
ασθενής είναι
άτομο του
οποίου η αϋπνία
μπορεί να έχει
αρχίσει κατά τη
διάρκεια μιας
περιόδου stress (για
παράδειγμα,
θάνατος στην
οικογένεια),
αλλά η αϋπνία
επιμένει πολύ μετά το
οξύ stress. Ο
ασθενής "έμαθε"
να συσχετίζει
το κρεβάτι
με την αϋπνία.
Αυτός ο τύπος
αϋπνίας μπορεί
να περιπλέξει
τις άλλες
αιτίες αϋπνίας.
Μερικές πρωτοπαθείς
διαταραχές
ύπνου είναι
συνήθεις, αν και
συχνά
παραβλεπόμενες,
αιτίες αϋπνίας,
όπως:
-
Σύνδρομο
ανήσυχων
ποδιών
-
Περιοδικές
κινήσεις κατά
τη διάρκεια του
ύπνου
Ο τυπικός
ασθενής
παραπονείται
για μια έντονη
αίσθηση δυσφορίας
στα πόδια του
που συχνά
συσχετίζεται
με ακατανίκητη παρόρμηση
για κίνηση ή
περπάτημα.
Αυτές οι
διαταραχές
μπορεί να
επιδεινωθούν
με τη χορήγηση
αντικαταθλιπτικών
φαρμάκων.
Η
κατάχρηση
φαρμάκων ή οι
ανεπιθύμητες
ενέργειες είναι συχνές
αιτίες αϋπνίας
που
προκαλείται
όταν:
-
Το αλκοόλ
χρησιμοποιείται
ως υπνωτικό
-
Γίνεται
υπερβολική
χρήση καφεΐνης
ή άλλων
διεγερτικών,
κατά τη
διάρκεια της
ημέρας
Ο τυπικός
ασθενής μπορεί
να έχει
πρόβλημα να
αποδεχθεί ότι το
ποτό/αφέψημα (π.χ.
αλκοόλ ή
καφεΐνη) μπορεί
να επιδεινώσει
το πρόβλημα
ύπνου. Η
κατάχρηση
φαρμάκων ή οι
ανεπιθύμητες
ενέργειες που
οδηγούν σε
αϋπνία μπορεί
να προκληθούν
από φάρμακα
(π.χ. β-αναστολείς,
αντικαταθλιπτικά,
νικοτίνη).
Στις
παθολογικές
καταπόσεις που είναι
συχνό αίτιο
αϋπνίας, περιλαμβάνονται
οι εξής:
-
Συμφορητική
καρδιακή
ανεπάρκεια
-
Καταστάσεις
που προκαλούν
το σύνδρομο
ανήσυχων
ποδιών
(νεφρική
ανεπάρκεια,
σακχαρώδης
διαβήτης)
-
Οποιαδήποτε
διαταραχή με
συνοδό πόνο (κακοήθεια,
νόσος
αρθρώσεων,
γαστροοισοφαγική
παλινδρόμηση)
Ο τυπικός
ασθενής που
έχει ένα από τα
παραπάνω
παθολογικά
προβλήματα
μπορεί να μην
αντιλαμβάνεται
ότι η αϋπνία
του είναι δυνατό να
υποχωρήσει.
Συχνά, εξάλλου,
ο ιατρός
εστιάζει στην
πρωτοπαθή
κατάσταση και
δεν ρωτά για
τον κακό ύπνο.
Οι διαταραχές
του
κιρκαδιανού ρυθμού
είναι συχνή
αιτία αϋπνίας
σε εφήβους. Η
συχνότερη
μορφή είναι η
όψιμη. Αυτά τα άτομα:
-
Δεν μπορούν να
κοιμηθούν
εκτός και αν
είναι πολύ αργά
-
Έχουν
πρόβλημα να
σηκωθούν μια "φυσιολογική"
ώρα
Οι
τυπικοί
ασθενείς είναι
έφηβοι που
έχουν κακή
απόδοση στο σχολείο
και συχνές
απουσίες. Το
πρωί συνήθως
νυστάζουν πολύ
και μπορεί να
εμφανίζουν μια
δεύτερη
κορύφωση της
υπνηλίας τους
το βράδυ. Τα
άτομα με
διαταραχή του
κιρκαδιανού
ρυθμού μπορεί
να κοιμούνται
ως το μεσημέρι
ή και ακόμη
αργότερα τα Σαββατοκύριακα.
Η
πρωτοπαθής
αϋπνία είναι μια
αιτία της
έλλειψης ύπνου
σε κατά τα άλλα
υγιείς
ανθρώπους, οι
οποίοι:
-
Συνήθως
κοιμούνται
άσχημα από την
παιδική τους
ηλικία
-Δεν
έχουν κανένα
από τα παραπάνω
προβλήματα που
οδηγούν
σε αϋπνία
Στον
τυπικό ασθενή
μπορεί να έχει
τεθεί η
λανθασμένη διάγνωση
κάποιας
ψυχιατρικής
κατάστασης. Η
έλλειψη ύπνου
σε αυτά
τα άτομα μπορεί
να επιδεινωθεί
από την
εφαρμογή των συνήθων
κανόνων
υγιεινής ύπνου
και
συμπεριφορικών
θεραπειών.
3.
Αντιμετώπιση
Οι
γενικές αρχές
αντιμετώπισης
περιλαμβάνουν:
-
Τη διάγνωση
του αιτίου της
αϋπνίας
-
Την
αντιμετώπιση
της διαταραχής
που προκαλεί
την αϋπνία
-
Την
έμφαση στην
υγιεινή του
ύπνου
-
Την
αντιμετώπιση
ψυχολογικών
παραγόντων που
μπορεί να
σχετίζονται
με την εμφάνιση
αϋπνίας
-Τη
βελτιστοποίηση
του ωραρίου
εργασίας αν
υπάρχει κυλιόμενο
ωράριο
- Τη
χρησιμοποίηση
υπνωτικών σε
επιλεγμένες
περιπτώσεις
για
βραχείας
διάρκειας ή
διαλείπουσα
μακράς
διάρκειας
χορήγηση
Οι
ειδικές αρχές
της
αντμετώπισης
είναι οι
ακόλουθες:
Ψυχιατρικές
διαταραχές
-Συνήθως
απαιτείται
ψυχιατρική
εκτίμηση και
αντιμετώπιση
της
συγκεκριμένης
κατάστασης
-
Μόνη η
χορήγηση
υπνωτικών
σπάνια είναι
επιτυχής σε
αυτόν
τον
τύπο αϋπνίας
-
Τα
τρικυκλικά
αντικαταθλιπτικά
και οι νεώτεροι
εκλεκτικοί
αναστολείς επαναπρόσληψης
σεροτονίνης
(Selective
Serotonin Reuptake Inhibitors
SSRI 's)
μπορεί
να
επιδεινώσουν
την αϋπνία
-Τα
αντικαταθλιπτικά
μπορεί να
προκαλέσουν
σύνδρομο ανήσυχων
ποδιών.
Προβλήματα
συμπεριφοράς
-
Μπορεί να
απαιτηθεί
γνωσιακή
ψυχοθεραπεία
-
Μπορεί να
απαιτηθεί
συμπεριφορική
ψυχοθεραπεία
-
Μπορεί να
απαιτηθεί λήψη
μέτρων
βελτίωσης της
υγιεινής
του ύπνου
Κινητικές
διαταραχές
- Η L-dopa/carbidopa ή η pergolide μπορεί να
χρησιμοποιηθούν
για την
καταστολή του
συνδρόμου
ανήσυχων
ποδιών και των
περιοδικών
κινήσεων στον
ύπνο
-Φάρμακα
για την
καταστολή των
αφυπνίσεων οι
οποίες
παρουσιάζονται
ως απάντηση
στις σωματικές
κινήσεις (π.χ.
αγωνιστές
βενζοδιαζεπινών)
μπορεί να
χρησιμοποιηθούν
Κατάχρηση
φαρμάκων ή
ανεπιθύμητες
ενέργειες
-Θα πρέπει
να υπάρχει
ενημέρωση για
οποιοδήποτε συνταγογραφούμενο
ή μη φάρμακο (ή
ποτό/αφέψημα)
που έχει
ληφθεί ως
υπναγωγό
-
Να γίνει
σύσταση για
διακοπή αλκοόλ,
καπνού,
καφεΐνης
Παθολογικές
καταστάσεις
- Αντιμετώπιση
του
πρωτοπαθούς
παθολογικού
προβλήματος
(π.χ.
καρδιακή
ανεπάρκεια,
γαστροοισοφαγική
παλινδρόμηση,
αρθρίτιδα)
- Ανακούφιση
του πόνου σε
χρόνιες
επώδυνες
καταστάσεις
(κακοήθεια)
-
Πιθανή χρήση
υπνωτικών, ως
συμπληρωματική
θεραπεία, αν
η αϋπνία
επιμένει
Διαταραχές
κιρκαδιανού
ρυθμού
-
Εξηγήστε
το πρόβλημα
στην
οικογένεια του
ασθενούς και
στο
σχολείο
(αν απαιτείται)
-
Προσπαθήστε
να "επαναρρυθμίσετε"
το βιολογικό
ρολόι του
ασθενούς
χρησιμοποιώντας
χρονοθεραπεία.
Καταρτίστε ένα
πρόγραμμα
ώστε ο ασθενής
να πηγαίνει στο
κρεβάτι δύο
ώρες αργότερα
κάθε δεύτερη
νύκτα μέχρι να
επιτευχθεί η
επιθυμητή
ώρα κατάκλισης
-
Η
έκθεση σε
έντονο φως (ηλιακό,
αν είναι δυνατό)
νωρίς το
πρωί,
είναι χρήσιμη
- Φροντίστε
ώστε ο ασθενής
να σκεφτεί νέες
δυνατότητες
εργασίας
συμβατές με τον
κιρκαδιανό
ρυθμό του/της
Πρωτοπαθής
αϋπνία
-
Τα
υπνωτικά
μπορεί να
βοηθήσουν. Οι
ασθενείς αυτοί
σχεδόν
πάντα
απαιτούν
χρόνια
χορήγηση είτε
κάθε νύχτα είτε
διαλείπουσα
-
Τα
υπνωτικά
μπορεί να
συνδυαστούν με
μεθόδους για
καλή
υγιεινή
ύπνου.
Οι
ασθενείς με
διαταραχές
ύπνου συνήθως
ανταποκρίνονται
καλά
στην αγωγή
εφόσον τεθεί η
σωστή διάγνωση.
Μπορεί πραγματικά
να βελτιωθεί η
ποιότητα ζωής
αυτών των
ασθενών.